Αποκλεισμένη από τους λογοτεχνικούς κανόνες της εποχής της, τις ανθολογήσεις ποιητών της γενιάς της, τις λαμπρές παρουσίες σε σκοτεινές εκδηλώσεις, τις επίσημες συνεντεύξεις, τα επίσημα φύλλα, τις επίσημες λέξεις, τις επίσημες λύσεις, τις επίσημες στάσεις, η Κατερίνα (73 χρόνια από την γέννησή της, 29 απ' όταν τη γνώρισα, 20 ήδη από το θάνατό της και ποτέ δε μπόρεσα να την πω Γώγου), έζησε ανεπίσημα τα 53 χρόνια που της έμελλε να ζήσει, με έναν κόκκινο σταυρό - στο χρώμα του αίματος. Σαν αιτία θανάτου της αναφέρθηκε η υπερβολική δόση αλκοόλ και χαπιών. Ήταν όμως, μία ακόμα από εκείνες τις συνηθισμένες ενορχηστρώσεις, που το κράτος, η εξουσία, η κάθε μορφής εξουσία (ακόμα και αυτή των Εξαρχείων, με τις ενδοοικογενειακές της στρεβλώσεις) επιφυλάσσει ως λύση για τα άτακτα παιδιά της. Για όσους της χαλάνε τη μόστρα και κάνουν το πρόσωπό της στον καθρέφτη να μοιάζει θολό.
Η Κατερίνα τα χαλούσε όλα. Τα γκρέμιζε γιατί ήθελε να τα φτιάξει απ' την αρχή, κατά τον δαίμονα εαυτού. Όσο γνώριζε. Ήτανε, έτσι να κάνουμε θα πέσει η πόρτα. Μπέσα, ντόμπρα, φόρα παρτίδα. Ένα πρόσωπο, σκέτο νεράκι. Την αποκάλεσαν σαλεμένη. Γιατί δεν έκανε «χάρες». Εκπτώσεις. Νοθείες. Να σερβίρει Κουρτάκη για κρασί εικοσιπενταετίας. Γιατί δεν ήταν η διανοούμενη που θα ήθελε πάντα η Αριστερά: Στρατευμένη στο δρόμο της. Να ακούει τον τάδε, τον δείνα, τον πιασ' το αυγό και κούρευτο. Τά χωνε εδώ κι εκεί, αριστερά και δεξιά κι έγραφε βάλιουμ, μαντράξ, στεντόν, τριπτιζόλ, λύπες, σε ταράτσες ετοιμόρροπων κτιρίων, σε πλατείες περικυκλωμένες από μπατσικά, σε συγκεντρώσεις με υπό αμφισβήτηση συντρόφους, σε σπίτια χωρίς θέρμανση με χαλασμένα πατώματα, σε δρόμους χωρίς ανθρώπους, σε ανθρώπους χωρίς αγώνες, σε αγώνες χωρίς νόημα.
Από πέντε χρονώ στο σανίδι -πουτάνα θεατρίνα- όλο ανακάτευε τη τράπουλα. Κι όλο δεν έβγαινε το χαρτί. Μόνο ο θάνατος έκοβε. Σημαδεμένη τράπουλα, με χέρια και πόδια. Σα να μη το ‘ξερε. Έβαζε το μουστάκι κι έβγαινε με τη βεντάλια στη βροχή. Ήθελε πρώτα να τελειώνει με τα γουρούνια και μετά να αρχίσει να ψάχνει ακρογιαλιές. Ανεβασμένη σε μια καρέκλα. Με τον ίδιο ηλίθιο φιόγκο. Με τον ίδιο ολόιδιο φόβο. 5 χρονώ, 19 χρονώ, 20, 30, 53.
Μόλις φύγει τούτο το άδικο θάρθω να σας βρω/ Μπορεί να μην τα καταφέρω στις σκάλες/ Θαρθώ όμως οπωσδήποτε/ Μπορεί να μου λείπει η φωνή ή το φως από τα μάτια μου/ Σε μας δε χρειάζονται και πολλά/ Σύντροφοι.
(από την συλλογή ΙΔΙΩΝΥΜΟ, 1980)
***
Το νόημα αυτού του κειμένου δεν είναι ένας ακόμα παραπληρωματικός
επικήδειος λόγος - συνήθως εγκωμιαστικός για τον εκλιπόντα. Ή μια
μοντέρνα εκδοχή του ήμουν κι εγώ στο Πολυτεχνείο, όπως τόσο
συνηθίζεται. Κατ αρχάς μου ζητήθηκε από έναν άνθρωπο που εκτιμώ πολύ.
Ακολούθησε η έκδοση του συγκεκριμένου τόμου από τις εκδόσεις Καστανιώτη,
που περιλαμβάνει το σύνολο του ποιητικού της έργου, με τις έξι
συλλογές, συν το μεταθανάτιο Με λένε Οδύσσεια. Ομολογώ ότι, στο
άκουσμα της είδησης της κυκλοφορίας του, αισθάνθηκα ένα παράξενο
μούδιασμα. Άλλος ένας υγρός τάφος, είπα από μέσα μου, ενθυμούμενος τον
συγκεντρωτικό τόμο με τα άπαντα του Λάγιου και άλλων πολλών. Άλλος ένας
μεγαλόσχημος τρόπος να αποποιηθείς την ευθύνη της διάδοσης ενός έργου,
διπλασφαλίζοντας όλες τις πιθανές πόρτες εισόδου.Όμως αυτή η μικρού σχήματος, κομψή, χρηστική, «κασετίνα» ποιημάτων της Κατερίνας, από τον διαχρονικό εκδοτικό της οίκο, με έκανε να αλλάξω ματιά. Πρώτον, γιατί νομίζω ότι λειτουργεί ενθαρρυντικά, σε όσους δεν γνωρίζουν την ποίησή της, προσκαλώντας τους, με αόρατες συνδηλώσεις, να αποπειραθούν να την μάθουν. Δεύτερον, γιατί θεωρώ ότι οι προθέσεις της έκδοσης είναι αγνές (όσο «αγνές» μπορούν, τέλος πάντων, να είναι οι προθέσεις τέτοιων εκδοτικών διακυβευμάτων), πράγμα που αποτυπώνεται εν τέλει και στην συνείδηση του αναγνώστη. Τρίτον, γιατί πιστεύω ότι και η ίδια θα συμφωνούσε με αυτήν. Τα χρόνια περνούν, οι αισθητικές αναζητήσεις αλλάζουν, τα υπερθεματίσματα μπαίνουν διακριτικά στην άκρη. Το φτηνό, το εύκολο, το πομπώδες, υποχωρούν έναντι του διακριτικού, του αθόρυβου, του ουσιώδους. Η οπτική επαφή με ένα βιβλίο είναι σημαντική. Ως δέλεαρ, για να ξεκινήσεις.
Αυτό που θα πρέπει να ξεκινήσει σίγουρα (και η έκδοση αυτή θα βοηθήσει), είναι μια σοβαρή προσπάθεια αποτίμησης του ποιητικού ιστού του έργου της Κατερίνας, που έχει σκοπίμως αποσιωπηθεί, από την λεγόμενη «σοβαρή» κριτική, γιατί δήθεν ήταν εποχικό και ο θόρυβος που προκάλεσε με τις απανωτές επανεκδόσεις του ήταν απλά ανακλαστικός των χρόνων που ακολούθησαν την δικτατορία. Γιατί δήθεν ήταν «προφορικό», ιστορώντας κατά έναν τρόπο άτεχνο και προχειροβαρή την πορεία μια βασανισμένης και ανάρμοστης ζωής. Γιατί δήθεν ο ποιητής ήταν αποσυνάγωγος, αυτό δηλαδή που πρέπει να είναι όλοι οι ποιητές, όχι με τις δηλώσεις ή τις συνεντεύξεις τους, αλλά με την διαδρομή της ίδιας της ζωής τους. Μέχρι και ο Γκόρπας την πάτησε. Ο Θωμάς, που ήτανε μεγάλη καρδιά, μεγάλος δάσκαλος.
Δηλαδή, ποιες ακριβώς εντέλλεται να είναι οι εκδοχές του «πολιτικά
ορθού», στην ποίηση; Για σκεφτείτε λίγο, για ποιο ακριβώς λόγο ορίζονται
τέτοιοι παράμετροι και με τι ευκολία μπορούν να ανατροφοδοτηθούν μέσω
του «επίσημου» κριτικού λόγου, αν ο προς κρίσιν ποιητής δεν συχνάζει στο
μαγαζάκι τους; Για σκεφτείτε λίγο, για ποιον ακριβώς λόγο μας
καταδιώκουν ακόμα οι περίφημες γενιές του ‘30 και του ‘70 και ποιοι
είναι αυτοί που επικαλούνται τους κανόνες; Κυρίως, σκεφτείτε αυτούς: Τα
πρόσωπα. Τους ευκλεείς φορείς αυτής της ιδιοτελούς ιδεολογικής
στόχευσης.Η λογοτεχνική μας παράδοση έσπευσε να χαρακτηρίσει το έργο της Κατερίνας προϊόν μιας διαταραγμένης ψυχής (ακόμα ένα συν στην τελική ποιητική του αποτίμηση...), και να το στείλει βαθιά σ' ένα συρτάρι. Εκεί που δεν χωρούν οι χρήστες, οι τρόφιμοι της πλατείας, οι έξω απ' τις πατενταρισμένες λογικές και πρακτικές του συναφιού - ό,τι κι αν έχουν καταθέσει ως λέξεις. Μα, αυτοί είναι οι μόνοι από τους οποίους μπορείς να αναμένεις μια πρωτοπορία. Μια έκλαμψη. Μια αληθινή στάση. Και μετά, να ελπίσεις ότι αυτά θα μπορέσουν να αποτυπωθούν και στο έργο τους. Αν μπορέσουν.
Το ότι η Κατερίνα Γώγου ήταν μία απ' τις σημαντικές -και σίγουρα «ασυνήθιστες»- ποιητικές αναφλέξεις που συνέβησαν στη σύγχρονη λογοτεχνική μας ενδοχώρα, δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς αβασάνιστα να αντιπαρέλθει, μιλώντας πάντα με αυτονόητα επιχειρήματα. Μια γραμματολογική βόμβα προσωπικής αλήθειας, ενάντια σε κάθε λογής βόλεμα. Σε κάθε λογής λογική. Η απίσχναση της ποιητικής της ταυτότητας, στη διαδρομή των χρόνων, ήταν κάτι παραπάνω από ευκρινής. Ήταν αναντίστοιχη.
Ελπίζω, αυτό το μικρό σημείωμα, να συμβάλλει στο να μεταμορφωθεί,
σταδιακά, από βασίλισσα της σκόνης και της αυτοκαταστροφής, σε βασίλισσα
ενός ακρωτηριασμένου, αλλά πράγματι πραγματικού ποιητικού εγχειρήματος.
Από Μαγιακόφσκι της πλατείας Εξαρχείων, σε ελληνίδα Σάρα Κέιν. Και να
αναδειχτεί η όποια ποιητική οντότητα υπάρχει κάτω από αυτές τις
κατατεθειμένες -εν είδει κτερισμάτων- λέξεις. This is the time because
there is no time, όπως θα έλεγε ο μακαρίτης Λου Ρηντ.Η Κατερίνα δεν ήταν ασχημόπαπο. Πάντα κύκνος ήτανε.
Άντε, γιατί ποτέ δεν σημαδεύουνε στα πόδια.
Σταύρος Σταυρόπουλος
Αυγή της Κυριακής, Αναγνώσεις, 29 Δεκεμβρίου 2013
Τα ποιήματα της Κατερίνας Γώγου, υπό τον τίτλο Τώρα να δούμε εσείς τι θα κάνετε (Ποιήματα 1978-2002), κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ
http://www.avgi.gr/article/1573010/katerina-gogou
http://avgi-anagnoseis.blogspot.gr/2013/12/blog-post_7126.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου